| Autor | Dominika Burdzy (Kielce) () |
|---|---|
| Tytuł | SANDOMIERZ JAKO CENTRUM WINIARSTWA OD ŚREDNIOWIECZA AŻ DO POŁOWY XVII WIEKU |
| Title | Sandomierz as the centre of the viticulture from the Middle Ages until the mid-seventeenth century |
| Słowa kluczowe | Sandomierz, uprawa winorośli, winnice, średniowiecze, historia XVI– XVII w. |
| Keywords | Sandomierz, viticulture, wineries, Middle Ages, the history of the 16th and 17th centuries. |
| Strony | 50-61 |
| Pełny tekst / full text | |
| Tom | 18 |
Streszczenie
Problematyka uprawy winorośli w Sandomierzu w średniowieczu i okresie staropolskim nie była dotychczas całościowo opracowana. Tradycje rozwoju tej gałęzi rolnictwa sięgały XII w. Sprzyjało temu dogodne usytuowanie miasta na skarpie wiślanej i na kilku wzgórzach oraz urodzajne gleby, nie bez znaczenia pozostawały także korzystne warunki klimatyczne. Kulturę uprawy i produkcji wina na ziemiach polskich rozwijały głównie zakony, co zapewne odnosiło się także do Sandomierza, ponieważ najwcześniej (w XIII w.) wzmian-kowane są w źródłach dwie winnice dominikanów z konwentu przy kościele św. Jakuba. W XIV stuleciu po dwa winne ogrody w mieście posiadali także duchacy z klasztoru i szpi-tala Świętego Ducha oraz benedyktyni z opactwa na Świętym Krzyżu. Od XV w. winnice wchodziły w skład uposażenia także innych instytucji kościelnych Sandomierza, mianowicie wicekustosza i altarystów ołtarza św. Niewiniątek w kolegiacie NMP, altarystów ołtarza św. Krzyża i Bożego Ciała w kościele parafalnym św. Piotra oraz plebana kościoła św. Pawła. Mimo iż uprawa winnej latorośli od wczesnego średniowiecza pozostawała przede wszyst-kim w gestii instytucji kościelnych, to w przypadku Sandomierza winnice posiadali także mieszczanie, co potwierdza informacja już z 1321 r. Wówczas to król Władysław Łokietek z żoną Jadwigą ufundowali kanonię Pierścienia Królowej ku czci św. Walentego i Jerzego w kolegiacie. Majątek tej kanonii stanowiły czynsze z winnic, ogrodów i domów Sandomie-rza oraz 4 grzywny z komory celnej.
Rozwój winogrodnictwa, zapoczątkowany w średniowieczu, zintensyfkowany został w XVI i w pierwszej połowie XVII w. Właścicielami winnic byli bogaci mieszczanie, wywo-dzący się głównie z patrycjatu, a także instytucje kościelne. Pod koniec XVI w. wśród dzier-żawców i nabywców widać również dwóch szlachciców. Mieszczanie z niższych warstw, głównie z pospólstwa dzierżawili winnice od instytucji kościelnych lub indywidualnych duchownych. Uprawa winorośli odgrywała istotną rolę w gospodarce miasta, świadczyła o prestiżu zarówno samych właścicieli, jak również całej gminy miejskiej.